Türk Edebiyatının Dönemlere Ayrılmasındaki Ölçütler

Türk Edebiyatının Dönemlere Ayrılmasındaki Ölçütler (Kıstaslar) Nelerdir Sosyal hayattaki gelişmeler ve değişimler, edebiyatı derinden etkileyen önemli bir faktördür. Öncelikle “edebiyat nedir” sorusunu yanıtlamalıyız: Bir toplumun yaşam biçiminin, düşüncelerinin ve duygularının yazıya ya da söze dökülmüş halidir. Türkler, tarih boyunca farklı coğrafyalarda varlık göstermiş ve çeşitli dil ve kültürlerle etkileşimde bulunmuştur. Bu etkileşimler, Türk dili ve […]

Mahallileşme Akımı, Türki Basit ve Sebki Hindi Akımı

Divan Edebiyatında Mahallileşme Akımı Şehirlerde rastlanan halk dili ve divan tarzı söyleyişlerden, Türk halk edebiyatındaki aşık tarzı söyleyişten doğan bir akımdır. Divan şiirimizde İstanbul’un fethinden sonra başlayarak etkisini artıran bu akımda İstanbul şivesine ve İstanbul tabiatına yaklaşma amaçlanmıştır. XVI. yüzyılda Baki’de etkisini hissettiren “Mahallileşme Akımı” en güçlü örneklerini XVIII. yüzyılda Nedim ile vermiştir. Mahallileşme akımının […]

Dede Korkut Hikâyeleri

Dede Korkut Hikâyeleri Eserin asıl adı “Kitab-ı Dede Korkut Ala Lisanı-ı Taife-i Oğuzan” dır. (Oğuzların Diliyle Dede Korkut Kitabı) Bir ön söz ve on iki hikâyeden oluşur. Kitaptaki hikâyeler konusuna göre dört bölümde toplanabilir: 1. Oğuzların Müslüman olmayan dış güçlerle mücadelelerini anlatan altı hikâye 2. Oğuzların kendi aralarındaki iç savaşı anlatan iki hikâye 3. İnsanüstü […]

Dede Korkut Hikâyelerinin Özeti

Dede Korkut Hikâyelerinin içerikleri nelerdir kısa 1. Dirse Han Oğlu Boğaç Han Hikayesinin Özeti Bir gün Karatağ’da toy edilen Dirse Han’a müjdeli haber verilir: çocuğu olmuştur! Ancak, Dirse Han’ın eşi uzun süredir hamile kalamamış ve bu haber herkesi şaşırtır. Oğlu dünyaya gelince büyük bir sevinç yaşanır ve Dirse Han, oğluna “Boğaç Han” adını verir. Boğaç […]

İslamiyet Sonrası Türk Destanları

İslamiyet’ten Sonraki Türk Destanları Türk toplumunun islamiyeti kabul etmesi, sadece din alanında değil, tüm yaşam biçiminde ciddi bir değişim sürecinin başlamasına neden olmuştur. Bu değişim, maddi ve manevi kültür değerlerine ve edebiyata yansımış ve Türklerin mitolojik algılarında da köklü bir değişikliğe yol açmıştır. Öncesi dönemde Şamanist ögelerin ağır bastığı kültür değerleri, İslami inanç yapısının yerleşmesiyle […]

Atabet’ül-Hakayık ve Yazarı Edip Ahmet Yükneki

Atabet’ül-Hakayık Hakkında Kısaca Bilgi 12. yüzyılda Edip Ahmed Yükneki tarafından kaleme alınmış olan Hakikatlerin Eşiği anlamına gelen bu eser, Sipehsalar Mehmet Bey’e sunulmuştur. 12. yüzyılın ilk yarısında yazılmış, ayet ve hadislerden yararlanılarak oluşturulmuş manzum bir ahlak ve öğüt kitabı, nasihatnamedir. Eserin başında yer alan Allah’ın, peygamberin, dört halifenin ve Emir-i Azam Muhammed İspehsalar Beg’in methi […]

Kutadgu Bilig Yazarı Yusuf Has Hacip

Kutadgu Bilig Konusu Önemi Özellikleri Hakkında Kısa Bilgi Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden sonra XI. yüzyılda ortaya konulan ilk mesnevi türünde eser, Yusuf Has Hacip’in tahminen 1070 yılında yazdığı “Kutadgu Bilig” adlı eserdir. Bu eser Karahanlılar’ın hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur. Kitap mutluluk veren bilgi anlamına gelir. Kitabın giriş kısmında Yusuf Has Hacib, okuyana kutlu olsun […]

Divan-ı Hikmet Ahmet Yesevi

Divân-ı Hikmet Önemi Konusu Özellikleri Hakkında Kısa Bilgi Ahmed Yesevi’nin 12. yüzyılda halka İslamiyet’i öğretmek amacıyla söylediği şiirlere hikmet, bu şiirlerin toplandığı esere Divân-ı Hikmet adı verilir. Hikmetler, dinî-tasavvufi şiirlerdir. 12. yüzyılda büyük Türk mutasavvıf Ahmet Yesevi’nin öğretisini yaymak için söylediği şiirleri içeren bir eserdir. 144 hikmet, 1 münacattan oluşur. 2009’da yeni bulunanlarla hikmet sayısı […]

Kerem ile Aslı Hikayesi

Ermeni bir keşiş Isfahan padişahının veziridir. Hem keşişin hem de padişahın evlatları olmaz. Birgün kente gezmeye gelen bir derviş, hükümdara bir ağaç fidanı hediye eder. Dervişin verdiği bu ağaç fidanı sarayın bahçesine dikilir aradan bir süre geçtikten sonra bu fidan ağaç olur. Bir elma verir. Bu meyveyi keşiş olan veziri ile hükümdar paylaşırlar. Hükümdarın bir […]

Maniler

Mani Nedir Hakkında Kısaca Bilgi Mani anonim halk edebiyatı şiirinin en küçük nazım biçimidir. Anadolu ve Anadolu dışında çok geniş bir Türklük coğrafyasına yayılmıştır. Mani söyleme, yüzyılların deneyimlerinden süzülerek biçimlenmiş, belirli kuralları olan, kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze ulaşmış bir gelenektir. Manilerde Anadolu insanının düşünce yapısını, beğenisini, derilerini, kıskançlıklarını, özlemlerini, sevgilerini vb. ortak kültürün sergilenişini görürüz. […]

Halk Hikayeleri

Halkın ortak duygularını yansıtan, anlatma yoluyla kuşaktan kuşağa aktarılan hikayelerdir. Aşıklar tarafından anlatılan halk hikayeleri, manzum ve mensur (nazım-nesir) karışık olarak anlatılıp sonraki dönemlerde yazıya geçirilen anonim ürünlerdir. Olaylar, nesirle; duygular, nazımla ifade edilir. Halk hikayesi, destandan modern hikayeye geçişi sağlayan köprü niteliğindedir ki bu köprünün ilk ayağı Dede Korkut Hikayeleredir. Halk Hikayelerinin Genel Özellikleri […]

Hacivat ve Karagöz Oyunu

Hacivat ve Karagöz Oyunu Hakkında Kısaca Bilgi Işık yansıtılarak beyaz bir perdenin arkasında tasvir adı verilen resimlerin gölgelerinden yararlanılarak oynatılan gölge oyununa “Karagöz Oyunu” adı verilir.. Halkın ortak malı olan bu oyun, başta konuşmadaki taklit ve el mahareti olmak üzere birçok yeteneğe sahip “hayalî, hayâlbâz” veya “Karagözcü” adı verilen kişi tarafından oynatılır. Hayâlbâz, figürleri hareket […]

Türk Edebiyatının Dönemleri

Türk Edebiyatının Dönemleri Nelerdir Türk edebiyatının evrimini anlamak için, edebiyat tarihini ana dönemlere ayırmak, tarihsel süreçlerin gereksinimlerine uygun bir yaklaşımı zorunlu kılar. Türk tarihi, sadece edebiyatın değil, aynı zamanda diğer sosyal kurumların incelenmesi açısından da üç ana döneme ayrılır: A. İslamlıktan Önceki Türk Edebiyatı: Türk edebiyatının ilk dönemi, İslâmiyet öncesi dönemde şekillenmiştir. Bu dönemde, Türklerin […]

Dini Tasavvufi Türk Halk Şiiri (Tekke Şiiri)

Dini-Tasavvufî Türk edebiyatı İslâmiyet’in ve tasavvufun etkisiyle ortaya çıkmıştır. İslâmiyet’in kökleşip yayılmasında büyük etkisi olan tasavvuf, zamanla edebî eserlerde de işlenmiş, din ve tasavvuf, edebiyat aracılığıyla yayılmaya çalışılmıştır. Dini Tasavvufi Türk edebiyatına tekke edebiyatı da denir. Dini Tasavvufi Türk Halk Şiiri (Tekke Edebiyatı) Genel Özelikleri * Anadolu’da 13. yüzyıldan itibaren gelişen halk edebiyatının bir koludur. […]

Orta Oyunu

Orta Oyunu Nedir Hakkında Kısaca Özet Bilgi Orta oyunu, Karagöz oyununun gerçek kişiler tarafından canlandırılmasıyla ortaya çıkmış bir tiyatro oyunudur. Yazılı bir metne bağlı kalınmadan oynanır. Doğaçlama ile zenginleşen sözlü metinler vardır. Orta oyunu, etrafı seyircilerle kuşatılmış yuvarlak bir açık alanda oynanır. Oyunun icra edildiği bu yere “meydan” denir. Sahne görevini gören birkaç eşya vardır: […]

Sultan Veled

Mevlana’nın oğlu olan sanatçı, yaşamı boyunca Mevlevilik tarikatını sistemleştirmeye, yaymaya çalışmıştır. Türkçe şiirler de yazmış bir tasavvuf şairidir. Mesnevi tarzıyla Farsça yazdığı bu eserlerinden İbtidânâme Mevlânâ’nın hayatını, Mevlânâ aşıklarının ilk inançlarını gösteren ilk mesnevisidir. Sanatçı Rebâb-nâme adlı eserinde nazım ve nesri bir arada kullanmış; öğütlerden, Allah’ın sırlarından, Kur’an ayetlerinden ve tarikatın gereği olan hususlardan bahsetmiştir. […]

Aşık Edebiyatı Nazım Şekilleri

Koşma Koşmanın Özellikleri Nelerdir? Saz eşliğinde söylenen lirik şiirlerdir. Dörtlük sayısı genelde 3 ile 5 arasında değişir. Türk halk edebiyatının en çok sevilen, en çok kullanılan nazım şeklidir, dörtlüklerle söylenir. Koşmalarda genellikle 11 ’li hece ölçüsü ve (4+4+3=11 ya da 6+5=11 duraklı) genelde yarım kafiye kullanılır. Uyak düzeni; ilk dörtlük aaab, abab, aaba veya abcb […]

Anonim Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri

Mani Başta aşk olmak üzere hemen her konuda yazılabilen, 7 heceli dört dize- lik bir bentten meydana gelen bir halk edebiyatı nazım türüdür. Kafiye dizilişi aaxa’dir. İlk iki dize hazırlık dizeleridir. Son iki dize ile anlam bağlantısı yoktur. Asıl anlatılmak istenen son iki dizede verilir. Birçok mani çeşidi vardır. En çok kullanılanlar düz ya da […]

Olay Çevresinde Oluşan Metinler

Anadolu’nun fethi ve Müslümanlaştırılması için savaşan alperen ve gazilerin gösterdikleri kahramanlıklar, Anadolu’da daha XII. yüzyılda Türk destan geleneğinin dini tasavvufi motiflerle yenilenerek sürdürülmesini sağlayan bir ortam hazırlamıştır. Bu ortamda oluşan eserler Battalname, Danişmentname, Saltukname, Hamzaname ve Dede Korkut Hikayeleridir. ROMAN Olmuş ya da olması mümkün olayları ayrıntıya inerek anlatan uzun yazı türüdür. Birden fazla olay […]

Kişisel Hayat Çevresinde Oluşan Metinler

Kişisel Hayat Çevresinde Oluşan Metinler: GÜNLÜK (Günce – Jurnal) Bir kimsenin yaşadığı olayları günü gününe yazmasıyla oluşan yazı türüdür. Eski edebiyatta adı, ruznamedir. İlk günlük örneği Direktör Ali Bey’in Seyahat Jurnali’dir. ANI (Hatıra) Kişinin ya kendi yaşadıklarını ya da tanık olduklarını anlattığı yazılardır, günlükler gibi yazarın tanıklığına dayanır. GEZİ YAZISI (Seyahatname) Bir kimsenin gezip gördüğü […]