Fuzuli Kimdir Hayatı Eserleri Biyografisi Kişiliği Hakkında Kısaca Bilgi
XVI. yüzyılda yaşamış divan edebiyatının güçlü şairlerinden olan Fuzûlî’nin Bağdat civarlarında doğduğu sanılmaktadır. Hayatını da Bağdat, Kerbela, Necef ve Hille bölgelerinde geçirmiştir. Sadece yaşadığı dönemde değil, sonraki dönemlerde de pek çok şairi etkilemiştir. İyi bir eğitim gören şairin eserlerinde lirizm önemli bir yere sahiptir. Fuzûlî, Arapça ve Farsçayı da iyi bilmesine rağmen eserlerinde Azeri Türkçesini yoğun olarak kullanmıştır.
“İlimsiz şiir, temeli olmayan bir duvara benzer.” sözüyle Fuzûlî, şiir hakkındaki düşüncelerini dile getirmiştir. Şiirlerinde aşk temasını sıkça işleyen şair, Divan’ındaki gazellerinin çoğunda aşk, ayrılık ve bu duyguları yaşatan sevgilinin tasvirini anlatmıştır.
“Aşıkane gazel” türünün edebiyatımızda en tanınmış ismidir. Şiirlerinde beşerî aşktan ilahi aşka dönüşen platonik bir aşk vardır. Fuzûlî, gazel ve mesnevilerinde sade, anlaşılır bir dil kullanırken kasidelerini ağır bir dille yazmıştır. Eserlerinde söz sanatlarını bolca kullanan şair, anlam derinliğine sahip manzum, mensur eserler kaleme almıştır.
Eserlerinden bazıları: Arapça Divan, Farsça Divan, Türkçe Divan, Leylâ ile Mecnûn, Beng ü Bade, Hadîs-i Erbain Tercümesi, Sohbetü’l-Esmâr, Hadîkatü’s-Süedâ, Mektuplar, Heft-câm (sâkinâme), Rind ü Zâhid, Sıhhat u Maraz, Enîsü’l-Kalb (kaside).
BAŞKA BİR KAYNAK
On altıncı yüzyılda divan şiiri en parlak dönemini yaşamıştır. Fuzuli ve Baki gibi çok önemli sanatçılar yetişmiş ve önemli yapıtlar ortaya konmuştur. Fuzuli 16. yüzyılın mutasavvıf aşk ve ızdırap şairidir. (1480-1556) Şiirlerinde Azeri Türkçesini kullanan Fuzuli, Arapça ve Farsçaya da çok hakimdir. Dili dönemine göre sade olan şair, gazel ve kasidelerinde daha çok aşk temasını işlemiştir. Ancak bu aşk beşeri aşk değil karşılık beklemeksizin duyulan ilahi aşktır. Platonik aşkın verdiği acılardan duyulan hoşnutluk Fuzuli’nin şiirlerinin özünü oluşturur. Daha çok gazel şairi olarak bilinir. Bilime de kayıtsız kalmayan Fuzuli Türkçe Divam’nın ön sözünde “Bilimsiz şiir temelsiz duvar gibidir, temelsiz duvar da değersizdir.” diyerek bilime verdiği önemi göstermiştir. Çağdaşı Baki’nin din dışı konuları işleyip beşeri aşkı benimsemesi karşısında o, ilahi aşkı savunmuştur.
Fuzuli’nin Eserleri Nelerdir?
Fuzuli’nin Türkçe Manzum Eserleri
Türkçe Divan: Türkçe şiirlerinin yer aldığı bu eser, sanat kudretini gösteren en tanınmış eseridir. Meşhur Su Kasidesi divanında yer almaktadır.
Beng ü Bade: Safevi hükümdarı Şah İsmail’e sunulan eser sembolik bir yapıya sahiptir. Bade’nin Şah İsmail’i Beng’in ise Sultan II. Bayazıd’ı temsil ettiği söylenir.
Leyla ve Mecnun: Fuzuli, Leyla ismi altında Allah’ın sıfatlarını; Mecnun adı altında ise Allah’ı arayan ve ona ulaşma yolunda sıkıntılara katlanan insanı anlatmaya çalışmıştır. Bu eser, tasavvuf kavramını kuru kuruya sunan didaktik bir eser olmayıp beşeri aşk macerasının arasına ilahi aşkın duygularının yarattığı lirizmi büyük bir ustalıkla yerleştiren bir eserdir.
Terceme-i Hadis-i Erbain (Kırk Hadis çevirisi): Molla Câmî’nin eserinin aynı vezinle Türkçeye çevirisidir.
Sohbetü’l-Esmâr: Meyvelerin konuşmalarından oluşan bu mesnevi 200 beyittir. Fuzuli, bu eserinde meyveleri konuşturmak suretiyle dünya halini, insanların birbirine karşı olan tutum ve davranışlarını, bencilliklerini, kıskançlıklarını anlatmak istemiştir.
Fuzuli’nin Türkçe Mensur Eserleri
Mektubat (Mektuplar): Bu mektuplardan ilki Nişancı Celâl-zâde Mustafa Çelebi’ye yazdığı mektup olup Şikâyetnâme adıyla tanınmıştır. (Şikâyetnâme, Fuzuli’nin en önemli eserlerinden biri olan şikayetname kendisine bağlanan maaşı alamadığı için yazdığı eserdir.)
Hadîkatü’s-Süedâ: Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilişinin anlatıldığı eserdir.
Fuzuli’nin Farsça Manzum Eserleri
Enîsü’l-Kalb: Farsça Divan’ının başında yer alan 134 beyitlik bir kasidedir. Hakani’nin Bahrü’l-ebrar adlı eserine nazire olarak yazılmıştır.
Sıhhat u Maraz: Fuzuli’nin tıbba dair bilgilerini ortaya koyan tasavvufi ve alegorik bir mesnevidir.
Heft-câm : Sâkînâme adıyla da anılan bu mesnevi 327 beyittir. Sanatçı bu eserinde tasavvufi düşünceleri ve musuki hakkındaki bilgilerini ortaya koyar.
Fuzuli’nin Farsça Mensur Eserleri
Rind ü Zâhid: Fuzuli bu eserine tasavvufi bir hava vererek dünya ve kainata dair görüşlerini ortaya koymuş kendi felsefesini Rind (oğul) ve Zahid (baba) arasında geçen konuşmalarla ifade etmiştir.
Risale-i Muamma: 150 Farsça muammanın yer aldığı küçük bir Farsça risaledir. Ayrıca Türkçe, Arapça ve Farsça olmak üzere üç divanı vardır.